Damar Darlığında Ameliyatsız Yöntemler
13.08.2023Vücudumuzda tüm vücuda kalpten çıkarak kan dağıtmakla görevli atardamarlar (arterler) ve kanın tekrar kalbe dönüşünü sağlamak üzere kalbe giren toplardamarlar (venler) olmak üzere iki ana grup damar vardır. Arterlerin görevi kan götürdüğü dokulara oksijen ve besin maddelerini taşımaktır.
Arterlerde daralmaya neden olan ana faktör yağ, kolesterol, kalsiyum ve diğer maddelerin birikiminden oluşan plak dediğimiz maddelerdir. İçleri yumuşak, kabuk kısmı sert olan plaklar damar içinde gelişim ve yayılım gösterdikçe halk arasında damar sertliği denilen, tıbbi olarak ateroskleroz adını verdiğimiz bir durumu meydana getirir. Aterosklerotik plağın büyümesiyle damar içinde gittikçe artan derecede darlık oluşur. Bu da damarın kan götürdüğü (beslediği) dokuya yeterli miktarda besin maddesi ve oksijen taşınmasını engeller.
Plağın yaratabileceği ikinci önemli olay pıhtı oluşturmasıdır. Plağın sert kabuğunda meydana gelen yırtık, plak içine doğru kanama oluşturur ve damar içi pıhtılaşma mekanizmaları aktif hale gelir. Oluşan pıhtı vücut içi doğal mekanizmalarla kanama durdurulduktan sonra eritilir. Pıhtılaşma mekanizmalarında aksaklık varsa pıhtı büyümeye devam ederek ani şekilde tam tıkanıklık yaratır. Kısa sürede müdahale edilip ortamdan kaldırılmazsa doku beslenmesinin tamamen durması nedeniyle kangrene neden olur. Pıhtı dolaşım içinde hareket ederek sürüklenirse gidebileceği en dar damara kadar ilerler ve orada kalır. Böylece asıl hastalığın bulunduğu damar bölgesinden farklı bir yerde hasar meydana getirir. Halk arasında “pıhtı attı” şeklinde bilinen durum pıhtının oluştuğu yerden koparak dolaşım içinde gidebileceği en uç noktaya kadar hareket etmesi yani “emboli” olayıdır.
Damar darlığı yaşla birlikte artış gösterir. Sigara kullanımı, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve obezite diğer önemli risk faktörleridir.
Bu Belirtileri Göz Ardı Etmeyin
Damar tıkanıklıklarında en sık görülen ilk belirti ağrıdır. Hareketle ortaya çıkıp dinlenmekle geçen bir özelliğe sahiptir. Örneğin darlık bacağa giden damarlardaysa hasta yürüdükçe ağrı hisseder, ağrı oluştukça da dinlenme ihtiyacı duyar. Bu durum “yürüme kekemeliği” olarak adlandırılır. Darlığın ciddiyeti arttıkça zamanla yürüme mesafesi kısalır hatta istirahat sırasında bile ağrı oluşmaya başlar. Dolaşımın iyice bozulmasına bağlı beslenmenin en zayıf olduğu alanda yara açılması, kangren, enfeksiyon gibi belirtiler oluşur. Yavaş yavaş gelişen bu tabloda hastalık kronikleşmiş bir hal alır.
Pıhtıya bağlı ortaya çıkan şikayetler ise akut dönemde oluşur ve acilen tedavi edilmesi gerekir. Hasta aniden kan gitmeyen tarafta (örneğin bacak damarının tıkanmasıyla ayağında) ağrı, soğukluk, solukluk, uyuşma, hissizlik hisseder. Uzvun o bölgesini kullanma kabiliyeti bozulmaya başlar. Doktor muayene sırasında nabız alamaz.
Hayat Tarzınızı Değiştirin
Hayat tarzı değişikkikleri, tüm hastalar için hastalık safhasından bağımsız olarak başlangıç tedavisini oluşturmalıdır. Bu anlamda hastalara öncelikle alışkanlıklarını değiştirmeleri önerilir, ardından da ilaç tedavisi uygulamaları gelir.
- Sigarayı bırakmak,
- Düzenli ve sağlıklı beslenmek,
- Kilo kontrolü sağlamak,
- Kan basıncı kontrolüne yönelik ilaç tedavisi,
- Kan yağlarının kontrolüne yönelik ilaç tedavisi,
- Kan şekeri kontrolüne yönelik ilaç tedavisi,
- Kan pıhtılaşmasına meyili azaltan kan inceltici ilaçların kullanımı damar darlıklarında uygulanabilen yöntemlerdir.
Bu grup tedavinin temel amacı şikayetlerin hafiflemesini sağlamaktır. Kalp krizi ya da inme gibi gelişebilecek diğer ciddi sağlık sorunlarının riskini azaltmak küçük ya da büyük düzeyde uzuv kaybını önlemek için hastanın bu hayat tarzı değişikliklerini uygulaması gerekir.
Yürüme, merdiven çıkma ve diğer günlük aktivitelerin yapılabilme yeteneğini geliştirmek için egzersiz yapmak fayda sağlayacaktır.
Kateter Girişimli Yöntemlerle Tedavi
Bu grup tedavilerin avantajları; genel anestezi ve kesi gerektirmemeleri, hastanede yatış sürelerinin kısa olması ve işlem sonrası daha az yan etki oluşturmasıdır. Başlıca uygulanan yöntemler;
- Balon anjiyoplasti: Damarın daralmış kısmını balon kullanarak açma,
- Stent yerleştirme: Damarın daralmış kısmına tel silindir yerleştirme,
- Aterektomi: Damar içindeki plağı temizlemek için küçük bir cihaz kullanma.
Kateter girişimli damar tıkanıklığı uygulamaları lokal anestezi altında anjiyo ünitesinde gerçekleştirilir. Görüntüleme cihazı eşliğinde hastanın damarı içine çok ince kateterlerle girilir. Damar içi lezyonun bulunduğu yer ve darlık derecesine göre uygulanacak tedavinin balon, ilaçlı balon, stent veya ilaçlı stent olma durumuna karar verilir. Bazen atardamar içindeki plağın kırılarak temizlenmesi gerekir. Bu durumda döner başlıklı bir damar içi bıçak yine damar içi kateter uygulamasıyla lezyonun olduğu yere doğru yönlendirilir ve plak tıraşlanarak temizlenir.
Bahsi geçen bu uygulamalar kronik damar darlığı hastalığı olanlar için planlanır. Akut gelişen pıhtı durumlarında ise hastalara uygulanabilecek işlemler;
- Kateter aracılı pıhtı eritme ya da pıhtı çekilmesi (iki ayrı işlem)
- Farmakomekanik pıhtı eritme ya da pıhtının çekilmesidir (iki ayrı işlem).
Akut damar tıkanıklığında öncelik yeni oluşmuş pıhtının bir an evvel damar içinden alınması ve kan akımının tekrar sağlanmasıdır. Kateter aracılı işlem uygulamalarında, görüntüleme yöntemi eşliğinde ucu çok delikli kateter içinden direkt pıhtı eritici ilaç verilir. Pıhtının çekilmesi sırasında, büyük bir enjektör yardımıyla kateterin dış ucundan negatif basınç uygulanarak pıhtı dışarı alınır. Farmakomekanik yöntemlerde ise kateter aracılı ilaç tedavisinin etkinliğini artırmak için mekanik etkiyle pıhtının kırılganlığını artıracak yardımcı damar içi cihazlar kullanılır.
